Prinses van Württemberg, was als eerste echtgenote van koning Willem III van 1849 tot haar overlijden in 1877 koningin der Nederlanden.
Prinses Sophie werd geboren in Stuttgart als dochter van koning Willem I van Württemberg en grootvorstin Catharina Paulowna van Rusland, een dochter van tsaar Paul I. Sophie en Willem (zoon van de zus van Catharina, Anna Paulowna) waren dus volle neef en nicht. Kort na de geboorte van Sophie overleed haar moeder, waarna ze door haar tante Catharina van Württemberg werd opgevoed. Sophie ontmoette de Nederlandse erfprins voor het eerst in 1838 nadat tot een huwelijk tussen hen beiden al was besloten door beide vaders. Prins Willem was meteen verliefd, maar omgekeerd zag Sophie niets in hem. Ze trachtte zich nog tegen het huwelijk te verzetten, maar te vergeefs. Haar vader vond Willem een uitstekende partij voor zijn jongste dochter uit zijn eerste huwelijk, en Willem wilde evenmin afzien van de verbintenis. Willems vader, koning Willem II had persoonlijke redenen om te volharden. Hijzelf had moeten meemaken hoe - in 1814 - prinses Charlotte van Wales een verloving met hem verbrak. Hij wilde niet aanvaarden dat het huis van Oranje nogmaals de schande van een verbroken verloving zou meemaken.[1] Overigens was Willems moeder, Anna Paulowna, sterk tegen het huwelijk gekant. Zij had ten eerste altijd een moeizame relatie gehad met haar zuster, Sophies moeder, en in de tweede plaats werd in de Russisch-orthodoxe kerk een huwelijk tussen neef en nicht gezien als een bloedschande.
Sophie en Willem trouwden op 18 juni 1839 in Stuttgart. Het paar vestigde zich op Paleis Noordeinde en kreeg drie zonen:
Willem (1840-1879), prins van Oranje
Maurits (1843-1850)
Alexander (1851-1884), prins van Oranje
Terwijl hij tal van buitenechtelijke relaties aanknoopte, liet zij blijken dat ze hem haar mindere vond en zichzelf ook meer geschikt achtte als regentes. Sophie was in intellectueel opzicht veruit de meerdere van haar echtgenoot en steunde de liberale leider Thorbecke, terwijl haar man deze professor verafschuwde.
Het huwelijk was dan ook geen succes. Sophie probeerde van haar man te scheiden. Met een beroep op het landsbelang werd dit geweigerd. In 1855 werd echter tussen Willem en de Koning van Würtemberg een overeenkomst gesloten volgens welke het koninklijk paar gescheiden van tafel en bed verder zou leven. In het paleis Noordeinde had Sophie haar eigen vertrekken, en de zomers bracht de koningin door op Huis ten Bosch.
Koningin Sophie correspondeerde met diverse Europese geleerden en staatslieden en onderhield warme banden met Napoleon III die via haar vaders zuster familie was. Zij schreef artikelen die gepubliceerd werden in de prestigieuze tijdschrift "Revue des Deux Mondes". Haar brieven aan Lady Malet werden door Hella Haasse vertaald en bewerkt, en verschenen onder de titel Een vreemdelinge in Den Haag (1984).
Haar persoonlijkheid en haar jeugd beschreef zij zelf in haar "Jeugdherinneringen in Biedermeierstijl" (1984), oorspronkelijk geschreven ten behoeve van haar goede vriend Lord Clarendon toen hij haar overleden vader als raadgever was opgevolgd.
Zij was een regelmatig bezoeker van Schilderkundig Genootschap Pulchri Studio te Den Haag. De schilder, etser en lithograaf Andreas Schelfhout maakte zich bij haar populair door tijdens zijn bezoeken aan haar hof haar echtgenoot te parodiëren. Koningin Sophie was sinds 1871 beschermvrouwe van de Algemeen Nederlandsche Vrouwenvereniging Arbeid Adelt van Betsy Perk en de Dierenbescherming. In 1873 stelde zij een prijs beschikbaar voor een loterij ten behoeve van de bouw van de Vondelkerk, toen deze na financiële tegenslagen was stilgelegd.
Koningin Sophie overleed op 58-jarige leeftijd op paleis Huis ten Bosch. Conform haar wens werd zij niet gebalsemd (als een van de weinige Oranjes) en in haar trouwjurk gehuld, omdat volgens eigen zeggen haar leven al geëindigd was op haar trouwdag.